Tóm tắt: Vụ cướp tiền ảo diễn ra giữa năm 2020 đã dấy lên tranh luận về tính hợp pháp của việc sở hữu tài sản là tiền ảo. Trong khuôn khổ bài viết này, tác kém chất lượng phân tách những góc cạnh pháp lý và kinh tế của quyền sở hữu đối với tài sản là tiền ảo, cộng với lý luận chung về quyền sở hữu dưới các ý kiến quốc tế phổ biến hiện nay để làm rõ một vài ý kiến chưa rõ ràng về vấn đề sở hữu đối với loại hình mới này.

từ khóa: sàn giao dịch bitcoin, tiền mã hóa, quyền sở hữu, sở hữu trí óc.

Abstract: The incident of robbing virtual currency in the middle of 2020 has raised the debate of the legitimacy of owning the property as virtual currency. Within the scope of this article, the author provides an analysis of the legal and economic aspects of ownership over the virtual currency as property, along with the general theory of ownership under current popular international perspectives lớn clarify some unclear viewpoints on the ownership of this new type of currency.

Keywords: Virtual currency, cryptocurrency, property right, intellectual property

Ảnh minh họa: Nguồn internet

Xem thêm: sàn binance

Vụ cướp 35 tỷ đồng bạc ảo xảy ra vào giữa năm nay[1] đã làm dấy lên một cuộc bàn cãi về bản chất vụ việc có hay ko hành vi cướp xảy ra, giả dụ tiền ảo ko phải là một loại tài sản? Đã có tương đối phổ quát nghiên cứu trước đây cho rằng, tiền ảo không được luật pháp Việt Nam thừa nhận là một loại tài sản, với lý do chủ yếu dựa vào Công văn số 5747/NHNN-PC ngày 21/7/2017 của ngân hàng Nhà nước Việt Nam ko thừa nhận tiền ảo là một công cụ thanh toán; trong khoảng đó suy luận rằng, tiền ảo chẳng hề là tiền, nên chẳng phải là tài sản theo quy định của Bộ luật Dân sự. Đây là một lập luận có phổ quát thiếu sót do chưa hiểu hết được thực chất của loại tiền ảo nêu trên. Tác kém chất lượng quan niệm rằng, tiền mã hóa hoàn toàn có thể được xem là một loại tài sản, nhắc cả theo quy định của luật pháp Việt Nam hay theo lý luận chung về sở hữu tài sản.

1. Sơ lược về tiền phương pháp số, tiền mã hóa, tiền ảo

Tiền ảo (virtual currency), tiền phương pháp số (digital currency), tiền mã hóa (cryptocurrency) là các khái niệm dễ gây nhầm lẫn với những người không có hiểu biết sâu về công nghệ viễn thông. Nhiều công cụ thông tin đại chúng đang dùng các thuật ngữ này lẫn lộn với nhau. Mặc dù không hoàn toàn hợp nhất về cách gọi, nhưng dựa vào những khuyến nghị của nhà băng trung ương Châu Âu, ngân hàng trả tiền quốc tế và tạp chí Bitcoin thì các loại tiền nêu trên có thể được phân loại một cách tổng thể như sau:[2] Tiền điện tử (electronic money) là danh trong khoảng chỉ chung đông đảo các loại tiền tệ hoặc account ko tồn tại dưới một hình thức vật lý bất kỳ; tiền phương pháp số (digital currency) là một tập con của tiền điện tử dùng để chỉ những loại tiền chỉ còn đó dưới hình thức phương pháp số mà ko được chấp thuận quy đổi một cách phổ biến ra những đồng tiền vật lý khác[3]. Tiền ảo (virtual currency) được xem là tập con của tiền kỹ thuật số, lúc nó được tạo ra với mục tiêu chủ yếu để chỉ thanh toán tậu bán nhà cung cấp và hàng hóa[4]. Tiền mã hóa là một tập con của tiền điện tử[5], dùng để chỉ những loại tiền điện tử được cho ra trên nền móng mã hóa (cryptographic) nhằm đảm bảo tính chính xác của giao dịch với các đồng bạc này.

Xem thêm: app theo dõi tiền ảo

Trong vụ việc có dấu hiệu của tội cướp tài sản nêu trên, đồng tiền bị cướp là một loại tiền mã hóa mang tên Bitcoin. Nghiên cứu này chỉ điểm qua mà không đi sâu vào giải thích kỹ thuật blockchain (khối chuỗi) nền tảng của tiền mã hóa, vì vấn đề này đã được làm minh bạch bởi nhiều nghiên cứu khác. Thay vào ấy, nghiên cứu này tụ họp nêu ra các tính chất khiến tiền mã hóa khác với những loại tiền công nghệ số khác, trong khoảng đó làm cơ sở vật chất cho lập luận bảo kê quyền sở hữu đối với tài sản là tiền mã hóa.

Trước lúc tiền mã hóa xuất hiện, đã có đa dạng loại tiền kỹ thuật số khác tồn tại, thí dụ như nguồn vốn vay của các tổ chức sản xuất sản phẩm, nhà sản xuất qua mạng internet (như Apple, Amazon), cho phép người mua có thể mua hàng hóa nhà cung cấp trên website của đơn vị ấy mà ko cần dùng tới tiền hoặc nguồn hỗ trợ ngân hàng. Bản tính, ví như suy xét kỹ lưỡng thì nguồn hỗ trợ tại ngân hàng thương mại cũng là một loại tiền kỹ thuật số, vì nó là các thông báo điện tử được lưu trữ bằng máy chủ của các ngân hàng, được bảo đảm dùng bởi tài sản của chính nhà băng cung cấp nguồn vốn vay đó, cũng như bảo hiểm của ngân hàng đã tậu. Giả dụ một ngân hàng bị vỡ nợ thì nguồn đầu tư của ngân hàng đó cũng khó có thể được quy đổi ra tiền mặt (tiền lưu thông trên thị trường), vì chỉ có tài khoản ghi nợ của ngân hàng mới được nằm trong danh sách được ưu tiên thanh toán lúc vỡ nợ[6].

Một dạng tiền phương pháp số phổ biến khác là các đồng bạc được phát hành bởi các đơn vị phân phối nhà cung cấp ví điện tử như Momo, Zalo. Với việc sở hữu những đồng bạc này, người mua có thể thanh toán sản phẩm, nhà sản xuất của một bên thứ ba mà không cần dùng đến tiền mặt. Dạng tiền phương pháp số này bản tính vẫn gắn liền với đồng bạc pháp lý (legal tender) của một quốc gia, vì những đơn vị cung ứng nhà cung cấp ví điện tử thực chất chỉ đang hoạt động như một bên trung gian trả tiền, nhận tiền của khách hàng và trả tiền cho bên cung ứng sản phẩm nhà sản xuất, chứ không phát hành ra một loại đồng tiền mới.

Ngoài ra, đôi khi quý khách cũng nhầm tưởng tiền tệ trong những áp dụng, trò chơi điện tử là một loại tiền phương pháp số, dù về mặt pháp lý thì hoàn toàn ko được thừa nhận bởi Cả nhà nước và chính các nhà phát hành[7]. Tuy thế, thực tế trên toàn cầu đã từng có các giao dịch giá trị hàng triệu USD cho những tài sản trong trò chơi điện tử trực tuyến[8]. Ở Việt Nam cũng từng ghi nhận các phi vụ thương lượng chui các tài sản ảo trong trò chơi trị giá lên đến hàng trăm triệu đồng[9].

Đặc điểm chung của các loại tiền kỹ thuật số trên là đều được ghi nhận bởi một (cụm) máy chủ của một tổ chức phát hành. Trong tiếng Anh, thuật ngữ được sử dụng để chỉ các loại tiền trên là centralised currency (tiền tệ tập trung). Nói một cách rộng hơn, bất kỳ loại tiền tệ nào được đảm bảo bởi một tổ chức phát hành, bất nói là tư nhân hay nhà nước, đều được xem là tiền tệ tập hợp. Tính chất tụ họp của loại tiền tệ này được thể hiện ở chỗ, nếu doanh nghiệp phát hành bị vỡ nợ, thì đồng bạc ấy bị mất trị giá. Có thể nhìn nhận vụ việc lạm phát phi mã 10 Con số ở Zimbabwe vào những năm 2008 là một thí dụ cho việc một nhà nước có thể bị vỡ nợ và đồng tiền của họ sắp như thường còn giá trị.

Lý thuyết về tiền tệ phi tập hợp (decentralised currency) đã được manh nha hình thành bởi các nhà kinh tế học trong khoảng khoảng những năm 90 của thế kỷ trước[10], nhưng với sự tránh được của phương pháp thời bấy giờ thì ý tưởng ấy chưa thể phổ thông được. Mãi đến năm 2009, với sự phát triển của công nghệ điện toán và viễn thông, loại tiền tệ phi tập trung được lớn mạnh bởi một lập trình viên mang bí danh Satoshi Nakamoto được biết tới với tên gọi Bitcoin mới được trở nên phồn thịnh hành, khai mạc cho kỷ nguyên của tiền mã hóa (cryptocurrency).

Để dễ hình dung, có thể nhất thời xem vàng như một loại tiền tệ phi tụ hội sơ khai. Lý do số đông mọi nơi trên thế giới trong dĩ vãng cũng như hiện nay, vàng đều được xem là một kim khí quý. Tính chất quý thảng hoặc của vàng khiến nó trở thành có trị giá và được thừa nhận bởi tất cả những cá nhân và chính phủ những nước. Dựa trên ý tưởng này, nếu như còn đó một loại thông báo điện tử cũng quý hiếm và có thể cạn kiệt thì nó cũng hoàn toàn có thể trở nên có trị giá thế giới, ko phụ thuộc vào sự thừa nhận hay đảm bảo của một tổ chức phát hành. Đó chính là ý tưởng cơ bản của tiền mã hóa.

Có quan điểm nghĩ rằng, thông tin khái quát và thông báo điện tử nói riêng không thể quý hãn hữu, và cũng không phát sinh từ hoạt động khai thác giống như vàng. Tuy thế, nếu Tìm hiểu kĩ về thực chất của công nghệ blockchain (công nghệ nền móng khai sinh nên tiền mã hóa), có thể thấy điều này là khả thi cả về mặt công nghệ lẫn về mặt sử dụng thông báo. Phát minh, bằng sáng chế, với tư cách là một loại tài sản thuộc hàng ngũ sở hữu trí tuệ, cũng là một bằng chứng cho việc thông tin quý hãn hữu có thể có giá trị kinh tế. Những loại tiền mã hóa ở giai đoạn đầu như Bitcoin (trên hạ tầng proof of work – bằng chứng công việc) quý thảng hoặc ở chỗ nó cần sử dụng sức mạnh điện toán và năng lượng điện để kiếm tìm. Không chỉ có thế, còn tồn tại những loại tiền mã hóa trên cơ sở vật chất Proof of stake (bằng chứng cổ phần) tuy ko phải là sản phẩm được tạo ra thuần túy dựa trên sức mạnh điện toán, nhưng lại sở hữu trị giá kinh tế phê duyệt việc nắm quyền định đoạt đối với các đàm phán khác, có thể mường tượng tương tự như cổ phần ưu đãi biểu quyết.

tương tự, có thể thấy, dưới góc độ kinh tế, tiền mã hóa có trị giá kinh tế, có thể thương lượng được.

Để biết thêm top 10 sàn tiền ảo hiện nay trên thế giới, đừng quên theo dõi các bài viết mới nhất tại danh mục sàn Tiền ảo.